Μετασυλλεκτικές ασθένειες στα Μηλοειδή

Το μήλο και το αχλάδι είναι δύο από τα σημαντικότερα προϊόντα αναγνωρισμένης αξίας που παράγουμε σαν χώρα. Επομένως, είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε την ποιότητά τους μέχρι να φθάσουν στο τραπέζι του καταναλωτή. Το συγκεκριμένο εγχείρημα, ενός καθαρού τελικού προϊόντος, απαλλαγμένου από ασθένειες και διάφορες αλλοιώσεις είναι απαιτητικό και πολυπαραγοντικό. Η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων, η ισορροπημένη θρέψη, οι σωστοί χειρισμοί κατά τη συγκομιδή, η καλή αποθήκευση, και επίσης η χρήση ειδικών εγκεκριμένων σκευασμάτων, που συμβάλλουν τα μέγιστα στην καταπολέμηση ασθενειών, αλλά και στη διάρκεια ζωής του προϊόντος στο ράφι, οδηγούν στην επίτευξη αυτού του στόχου.

Οι καρποί κατά τη διαδικασία της συγκομιδής πρέπει να βρίσκονται στο κατάλληλο στάδιο ωριμότητας, το οποίο διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία. Γενικά, τέτοιου είδους φρούτα χαρακτηρίζονται από απότομη αύξηση της αναπνοής και της παραγωγής αιθυλενίου κατά την ωρίμανσή τους, επομένως όπως προαναφέρθηκε, το κατάλληλο στάδιο συλλεκτικής ωριμότητας αποτελεί σημαντικό παράγοντα ως προς την ποιότητα και τη συντήρησή του. Καρποί συγκομιζόμενοι νωρίτερα του κανονικού, έχουν ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του καρπού και την εφάνιση επιφανειακού εγκαύματος. Ενώ, καρποί στους οποίους η συγκομιδή έρχεται καθυστερημένα, οδηγούν στη γρήγορη αλλοίωση της ποιότητας, εμφάνιση υάλωσης και εσωτερικού καφετιάσματος. Τέλος, κάποιες έρευνες έχουν δείξει ότι η κατάρρευση της σάρκας παρατηρείται σε όψιμα συγκομιζόμενους ή καθυστερημένα τοποθετημένους σε ψυκτικούς θαλάμους καρπούς.

Όσον αφορά τις μετασυλλεκτικές ασθένειες, αυτές τις περισσότερες φορές αποτελούν ένα σύμπλεγμα μυκήτων, που απαρτίζεται από περισσότερα από ένα παθογόνα. Ο πιο συχνά εμφανιζόμενος μύκητας που προκαλεί σήψη με ζημιές που αγγίζουν το 70%, πρόσφατα ονομάστηκε Neofabraea spp (Φακιδική σήψη - Bull's eye rot) με ατελή μορφή τον Gloeosporium album. Ο συγκεκριμένος περιλαμβάνει πολλά είδη που είναι γνωστά ανά την Ευρώπη.

Σαν συμπτώματα παρουσιάζονται κυκλικές καστανές κηλίδες με ελάχιστο βάθος, γύρω από ένα φακίδιο, που αργότερα ενώνονται μεταξύ τους. Κεντρικά της κηλίδας παρατηρείται ανοιχτός χρωματισμός, που τείνει να σκουραίνει στην περιφέρεια. Η μόλυνση ξεκινάει από τον οπωρώνα, διευκολύνεται από τυχόν χτυπήματα στους καρπούς και ευνοείται από υψηλή υγρασία κατά τη συγκομιδή. Τα συμπτώματα γίνονται εμφανή αρχές Σεπτεμβρίου κατά τη συντήρηση, όπου υπάρχει υψηλή υγρασία. Η διαφοροποίηση των διαφόρων ειδών του μύκητα Neofabraea spp. είναι αρκετά δύσκολη και απαιτεί εργαστηριακό έλεγχο.

• Κυανή σήψη (Penicillium Expansum). Είναι μια μετασυλλεκτική σήψη η οποία ευνοείται αρκετά όταν η συγκομιδή λάβει χώρα κάτω από υγρές συνθήκες. Επιπρόσθετα καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη της σήψης αποτελεί το παραγόμενο από τους προσβεβλημένους καρπούς αιθυλένιο καθώς αυξάνει την αναπνοή και μειώνει τη διάρκεια ζωής των υγιών καρπών που βρίσκονται στον ίδιο αποθηκευτικό χώρο με τους προσβεβλημένους. Τα πρώτα συμπτώματα αποτελούνται από κάποιες κηλίδες ελαφρώς βυθισμένες, οι οποίες σε σύντομο χρονικό διάστημα καταλαμβάνουν ολοένα και περισσότερη επιφάνεια. Η εμφάνιση μπλε εξάνθησης στην επιφάνεια του καρπού είναι χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου παθογόνου, όπως επίσης και η ενοχλητική οσμή μούχλας.

• Βοτρύτης (Botrytis Cinera). Είναι η κυριότερη μετασυλλεκτική ασθένεια των αχλαδιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μεγάλες απώλειες επίσης προκαλεί σε μήλα κυρίως της Βόρειας Ευρώπης. Η διείσδυση του παθογόνου μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια της βλάστησης ή από πληγές πριν και κατά τη διάρκεια της συγκομιδής. Στο μεγαλύτερο ποσοστό η προσβολή επέρχεται πάνω στο δένδρο και εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης. Η ασθένεια εξελίσσεται ραγδαία καθώς οι υγιείς καρποί μολύνονται από τους προσβεβλημένους λόγω επαφής. Τα αρχικά συμπτώματα είναι κάποιες μικρές μεταχρωματισμένες κηλίδες, οι οποίες σταδιακά καταλήγουν σε καφέ χρώμα. Πολλές φορές κάτω από συνθήκες υψηλής πίεσης προσβολής εκπέμπεται οσμή ζύμωσης συνδυαστικά με εμφάνιση γκρίζας εξάνθησης.

• Μαύρη κηλίδωση (Alternaria Alternata). Μια από τις σημαντικότερες ασθένειες της αχλαδιάς στη χώρα μας. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα, με τις καστανές-μαύρες, ελαφρώς βυθισμένες κηλίδες και τους ομόκεντρους κύκλους που περιβάλλονται από ερυθρωπή ζώνη, κάνουν την εμφάνισή τους από τις αρχές του καλοκαιριού και συνεχίζονται μετά τη συγκομιδή.

• Φαία σήψη (Monilinia spp). Ιστορικά στην Ευρώπη η Monilinia fructigena είναι το κυριότερο παθογόνο φαιάς σήψης, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές αναφορές και για το είδος Monilinia fructicola, που προσβάλει κυρίως τα μήλα. Είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές ασθένειες που προκαλούν σήψεις, οι οποίες αναπτύσσονται από τις πρώτες κιόλας εβδομάδες της αποθήκευσης. Τα συμπτώματα εμφανίζονται με τη μορφή μικρής, κυκλικής, καστανής κηλίδας, η οποία καταλαμβάνει χώρο τόσο σε βάθος όσο και στην επιφάνεια του καρπού. Υγρές συνθήκες ευνοούν ακόμα περισσότερο το παθογόνο ιδίως σε ώριμους καρπούς. Οι μολυσμένοι ιστοί γίνονται μαλακοί και με μία ελαφριά πίεση διαλύονται, ενώ παράλληλα οι καρποφορίες του μύκητα εμφανίζονται σε διάταξη συγκεντρικών κύκλων, γύρω από το σημείο προσβολής.

• Φουζικλάδιο των ψυγείων (Venturia inaequalis). Οι καρποί προσβάλλονται λίγο πριν ή κατά τη συγκομιδή και τα συμπτώματα εκδηλώνονται κατά την αποθήκευση. Αυτά είναι μικρές, με σαφή όρια, κυκλικές κηλίδες καστανού ή μαύρου χρώματος. Το μυκήλιο αναπτύσσεται ανάμεσα στην εφυμενίδα και επιδερμίδα, εγκαθίσταται και σχηματίζει άφθονους κονιδιοφόρους. Υψηλή σχετική υγρασία και θερμοκρασίες 16-24ο C θεωρούνται ιδανικές για μόλυνση, ενώ ένα υγρό και βροχερό καλοκαίρι ευνοεί τις όψιμες προσβολές.

Πολλές από αυτές τις προαναφερθείσες ασθένειες και αλλοιώσεις των μηλοειδών μπορούν να προληφθούν έχοντας υπόψιν τους χειρισμούς που αναφέρθηκαν στην αρχή. Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη πρόληψη, για ένα καθαρό τελικό προϊόν, διαδραματίζουν διάφορα εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, που έχουν την ικανότητα να προλαμβάνουν ή και να περιορίζουν αρκετά τη δράση των μυκήτων με τον τρόπο δράσης τους.

Δυο από αυτά τα προϊόντα εντάσσονται στο χαρτοφυλάκιο της BASF. To Bellis είναι μυκητοκτόνο μίγμα της δραστικής ουσίας boscalid (ομάδα καρβοξαμιδικά)και της δραστικής ουσίας pyraclostrobin (στρομπιλουρίνη - ομάδα Qol παρεμποδιστές). Σε βιοχημικό επίπεδο, το pyraclostrobin παρεμποδίζει την κυτταρική αναπνοή στη θέση Qo του συμπλόκου III του κυτοχρωμικού υποστρώματος και εμφανίζει διελασματική κίνηση, ενώ το boscalid επίσης παρεμποδίζει τη κυτταρική αναπνοή αλλά στο επίπεδο του συμπλόκου II. Είναι εγκεκριμένο σε μήλο και αχλάδι και μπορεί να εφαρμοστεί μέχρι και εφτά ημέρες προ της συγκομιδής. Το συγκεκριμένο σκεύασμα εμφανίζει μια άριστη αποτελεσματικότητα σε ένα εύρος μυκήτων (φουζικλάδιο, ωίδιο)που ταλαιπωρούν τα μηλοειδή στο χωράφι, αλλά το μεγάλο του πλεονέκτημα, βάσει έρευνας (δεδομένα BASF), είναι ότι καθυστερεί την παραγωγή αιθυλενίου στους καρπούς μετά τη συγκομιδή, περιορίζοντας αρκετές από τις προαναφερθείσες αλλοιώσεις καθώς η παραγωγή αιθυλενίου είναι πρωταρχικός παράγοντας που τις ευνοεί.

Το Scala είναι ένα μυκητοκτόνο επαφής με διελασματική κίνηση. Περιέχει τη δραστική ουσία Pyrimethanil, η οποία ανήκει στην ομάδα των ανιλινοπυριμιδινών. Η βιολογική δράση του Scala στους ευαίσθητους παθογόνους μύκητες εντοπίζεται στη παρεμπόδιση της έκκρισης υδρολυτικών ενζύμων που είναι απαραίτητα για τη διαδικασία προσβολής των φυτών (appressoria). Είναι εγκεκριμένο σε μήλο και αχλάδι και μπορεί να εφαρμοστεί μέχρι και εφτά ημέρες προ συγκομιδής. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Scala είναι η άριστη αποτελεσματικότητα κατά της φακιδικής σήψης (Neofabraea sp – Bull’s eye rot), που όπως προαναφέρθηκε είναι η συνηθέστερη σήψη προκαλώντας ζημίες ως και 70%. Τέλος, ακόμα και στις περιπτώσεις που οι μετασυλλεκτικές ασθένειες αποτελούνται από ένα σύμπλοκο μυκήτων, όπως αναφέρεται παραπάνω, το Scala εμφανίζει για μια ακόμα φορά εξαιρετική αποτελεσματικότητα.

Τα μηλοειδή τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν διάφορες εμπορικές δυσκολίες. Αυτό δεν θα πρέπει να αποτελέσει εφαλτήριο για τη ποιοτική αλλοίωση του προϊόντος. Είναι σημαντικο να διασφαλιστεί η ποιότητα σε δυο από τα κυριότερα και διεθνώς αναγνωρισμένα προϊόντα που παράγουμε σα χώρα.