Αγγούρι [Cucumis sativus]

Η αγγουριά καλλιεργείται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Πρόκειται για αναρριχώμενο, μονοετές λαχανικό, που ανήκει στην οικογένεια των κολοκυνθοειδών. Έχει την επιστημονική ονομασία Cucumis sativus και προορίζεται κυρίως για την παραγωγή βρώσιμων καρπών. Η υπαίθρια καλλιέργεια του αγγουριού γίνεται κατεξοχήν τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου επικρατούν σχετικά υψηλές θερμοκρασίες, ενώ η καλλιέργεια στο θερμοκήπιο πραγματοποιείται καθ'όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ο καρπός του αποτελείται εξωτερικά από λεπτό περίβλημα και εσωτερικά από μαλακή σάρκα, με μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό (≈ 95%).

Η καλλιέργεια των αγγουριών στην Ελλάδα

Τα αγγούρια, για να ευδοκιμήσουν, απαιτούν σχετικά υψηλές θερμοκρασίες και επαρκή εδαφική υγρασία. Το μεσογειακό κλίμα της χώρας μας δημιουργεί, σε πολλές περιοχές, τις κατάλληλες συνθήκες φύτευσης και υγιούς ανάπτυξης της καλλιέργειας. Αν και ο μεγαλύτερος όγκος καλλιεργούμενων εκτάσεων παρατηρούνται στη νότια Ελλάδα, δεν είναι λίγες οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις στη βόρεια Ελλάδα, εφόσον οι συνθήκες που επικρατούν είναι ευνοϊκές.

Μερικές ποικιλίες αγγουριάς που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι:

Καλυβιώτικο αγγούρι
Αγγούρι Κνωσού
Ξυλάγγουρο, κοινώς ατζούρι ή κλωσάκι

Σημαντικοί εχθροί και ασθένειες της αγγουριάς

Εχθροί

Νηματώδεις

Πρόκειται για παράσιτα, που προσβάλλουν την καλλιέργεια και προκαλούν σοβαρές ζημιές στο ριζικό σύστημα. Η εισχώρηση και δραστηριοποίησή τους στη ρίζα, οφείλεται στις νύμφες 2^ου σταδίου, οι οποίες τις τρυπούν και τρέφονται από τους κυτταρικούς χυμούς. Αυτό καθιστά αδύνατη τη μεταφορά της απαραίτητης ποσότητας νερού και θρεπτικών συστατικών στα υπέργεια τμήματα. Κύρια συμπτώματα είναι η παραμόρφωση των ριζών με χαρακτηριστικά εξογκώματα, η προβληματική ανάπτυξη, η αδυναμία, ο μαρασμός και, τελικά, η ολική αποπληξία και θανάτωση του φυτού.

Εντομολογικοί εχθροί

Θρίπας

Τα είδη που προσβάλλουν το αγγούρι είναι ο θρίπας του καπνού με επιστημονική ονομασία Thrips tabaci και ο θρίπας της Καλιφόρνια, με επιστημονική ονομασία Frankliniella occidentalis. Είναι μικρού μεγέθους (0,5 - 2 mm), θυσανόπτερο και τρέφεται με τα φυτικά κύτταρα, απομυζώντας τους κυτταρικούς χυμούς. Τα προσβεβλημένα φυτά παρουσιάζουν ξηράνσεις και κίτρινα νεκρωτικά στίγματα στη φυλλική επιφάνεια. Επιπλέον, παρατηρείται ξήρανση και παραμόρφωση των καρπών, μειώνοντας την εμπορική τους αξία. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, πως ο θρίπας αποτελεί και φορέα ιώσεων.

Αλευρώδης

Έχει επιστημονική ονομασία Trialeurodes vaporariorum και αποτελεί έναν από τους σοβαρότερους παρασιτικούς εχθρούς της καλλιέργειας. Τα έντομα προσκολλώνται κυρίως στα φύλλα, και τρέφονται με τους χυμούς του φυτού. Κύρια συμπτώματα αποτελούν η δημιουργία κίτρινων νεκρωτικών στιγμάτων και η έκκριση μελιτωμάτων. Τα μελιτώματα μπορούν να οδηγήσουν σε ανάπτυξη μυκητολογικών ασθενειών, όπως η καπνιά. Το φυτό σταδιακά αποδυναμώνεται με κίνδυνο την ολική κατάρρευση.

Αφίδες

Με πιο συνηθισμένη την πράσινη αφίδα, με επιστημονική ονομασία Myzus persicae, οι αφίδες είναι ένα άλλο είδος εντόμου, που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην καλλιέργεια των αγγουριών. Είναι μικρά έντομα, που τρέφονται με τον χυμό των φύλλων και των βλαστών του φυτού, και παράλληλα μπορούν να είναι φορείς σοβαρών ασθενειών, όπως ο ιός του μωσαϊκού της αγγουριάς *(CMV). Τα συμπτώματα προσβολής περιλαμβάνουν συστροφή, μάρανση, καταστροφή και απώλεια φύλλων. Επιπλέον, οι αφίδες παράγουν μελιτώδη εκκρίματα στα φύλλα, με πιθανή επίπτωση την ανάπτυξη καπνιάς.

Τετράνυχος

Πρόκειται για μικροσκοπικό έντομο, με επιστημονική ονομασία Tetranychus urticae, που αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παρασιτικούς εχθρούς της καλλιέργειας. Προσβάλλει και απομυζά χυμούς από όλα τα πράσινα μέρη του φυτού (στέλεχος, άνθη, καρπούς, ρίζα, φύλλα), για να καλύψει τις διατροφικές του ανάγκες, και προκαλεί κηλίδες στην κάτω πλευρά των φύλλων. Τα συμπτώματα προσβολής περιλαμβάνουν καρούλιασμα, ξήρανση, καταστροφή και πρόωρη πτώση των φύλλων, με επίπτωση στην εμπορική αξία της παραγωγής.

Σποντόπτερα ή Αιγυπτιακό σκουλήκι

Έχει επιστημονική ονομασία Spodoptera spp. και είναι είδος λεπιδόπτερου, που προσβάλλει την καλλιέργεια της αγγουριάς. Μπορούν να προκαλέσουν ζημιές σε όλα τα υπέργεια μέρη του φυτού. Ως κύριες ενδείξεις προσβολής παρατηρούνται διατρητικές κηλίδες στην επιφάνεια των φύλλων. Η προσβολή μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ανθέων και καρπών, μειώνοντας έτσι την παραγωγικότητα του φυτού.

Μυκητολογικές ασθένειες

Αλτερναρίωση

Με παθογόνο αίτιο τον μύκητα Alternaria alternata f. sp. Cucurbitae, συνήθως, προσβάλλει τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες, όπου επικρατεί υψηλή θερμοκρασία (≈ 25^°C) και σχετικά υψηλή υγρασία. Ο μύκητας εισέρχεται στα φύλλα της αγγουριάς, δημιουργώντας νεκρωτικά στίγματα και, έπειτα κηλίδες, που εξαπλώνονται σε όλη την επιφάνεια του φύλλου, αποκτώντας καστανό ή μαύρο χρώμα. Αυτό έχει ως συνέπεια το κιτρίνισμα και την ξήρανση του φυλλώματος.

Περονόσπορος

Ο περονόσπορος με επιστημονική ονομασία Pseudoperonospora cubensis αποτελεί μια από τις σοβαρότερες ασθένειες του φυλλώματος των κολοκυνθοειδών και ειδικά του αγγουριού. Η δραστηριοποίηση του μύκητα ευνοείται σε συνθήκες έντονης υγρασίας. Προσβάλλει τα φύλλα, προκαλώντας γήρανση και κίτρινες νεκρωτικές κηλίδες στην επιφάνειά τους, με αποτέλεσμα την ξήρανση και την πτώση τους. Λόγω της προσβολής τα φυτά αντιμετωπίζουν καχεκτική και προβληματική ανάπτυξη.

Ωίδιο

Οφείλεται σε ασκομύκητες, που ανήκουν στην οικογένεια Erysiphaceae. Οι κυριότεροι είναι ο Erysiphe cichoracearum και Podosphaera xanthii. Η ανάπτυξη και δραστηριοποίηση του μύκητα ευνοείται σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας (≈ 26 - 28^°C) και έντονης υγρασίας (≈ 70%). Η προσβολή του φυτού από το ωίδιο μπορεί να γίνει σε όλα τα πράσινα μέρη και γίνεται, αρχικά, αντιληπτή με την εμφάνιση λευκών εξανθημάτων στα φύλλα, που εξελίσσονται σε νεκρωτικές κηλίδες. Τα φύλλα, που προσβάλλονται από το ωίδιο, αποδυναμώνονται και παράγουν μειωμένη ποσότητα και ποιότητα καρπών.

Βοτρύτης ή Τεφρά σήψη

Το παθογόνο αίτιο της ασθένειας είναι ο μύκητας, που έχει την επιστημονική ονομασία Botrytis cinerea και αποτελεί μια σοβαρή μυκητολογική ασθένεια της καλλιέργειας. Η δραστηριοποίηση του παθογόνου ευνοείται σε συνθήκες πολύ υψηλής υγρασίας (πάνω από 85 - 90%) και θερμοκρασίες 15 - 25^oC. Ο βοτρύτης προσβάλλει όλα τα μέρη των φυτών και, ξεκινώντας από τον καρπό, η μόλυνση εξαπλώνεται σε ολόκληρο το φυτό. Προκαλεί την εμφάνιση δακτυλιοειδών κηλίδων στα φύλλα. Οι κηλίδες είναι αρχικά μικρές, αλλά με την πάροδο του χρόνου μεγαλώνουν και καλύπτουν μεγαλύτερη επιφάνεια, δημιουργώντας νεκρωτικές περιοχές, μειώνοντας έτσι, τόσο την παραγωγή, όσο και την εμπορική αξία των προϊόντων.

Αδροφουζαρίωση

Παθογόνο αίτιο της ασθένειας αποτελεί ο μύκητας εδάφους με επιστημονική ονομασία Fusarium oxysporum f. sp. radicis-cucumerinum ο οποίος αναπτύσσεται σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας (≈ 17-29^°C). Ο μύκητας, αρχικά, εισέρχεται στο φυτό από το έδαφος και προκαλεί μεταχρωματισμό στα αγγεία του ξύλου, ενώ στην περιοχή της μόλυνσης παρατηρείται λευκή εξάνθηση. Στη συνέχεια, προκαλείται ξήρανση του καρπού ή και ολόκληρου του φυτού.

Σηψιρριζία από πύθιο

Η καλλιέργεια των αγγουριών μπορεί να προσβληθεί από πολλά παθογόνα, που προκαλούν σηψιρριζίες. Το παθογόνο αίτιο είναι οι μύκητες εδάφους, του γένους Pythium spp. . Οι μύκητες αυτοί ευνοούνται από τις υγρές συνθήκες και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές στα φυτά. Ο μύκητας εισέρχεται στο φυτό από το έδαφος και προκαλεί μαλάκωση και σήψη των ριζών. Οι πρώτες ενδείξεις της προσβολής είναι μαυρίλα και κίτρινη απόχρωση των φύλλων. Τα φυτά γίνονται ευάλωτα, καθώς δεν τροφοδοτούνται με το απαραίτητο νερό και θρεπτικά συστατικά, με συνέπεια την πρόωρη κατάρρευσή τους.

Ιώσεις

Ιός του μωσαϊκού της αγγουριάς

Ο ιός αυτός με όνομα CMV (Cucumber Mosaic virus) της οικογένειας Bromoviridae και γένος Cucumovirus , συνήθως, μεταφέρεται από αφίδες και προκαλεί καταστροφικές ζημιές στην καλλιέργεια. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι το κιτρίνισμα του φυλλώματος με μοτίβο μωσαϊκού, μαζί με έντονη παραμόρφωση φύλλων και βλαστών, που τα κάνει να μοιάζουν με κορδόνια. Η ίωση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τα άνθη να είναι στείρα, τα φυτά να ξεραίνονται, οι καρποί να μικραίνουν σε μέγεθος και, πολλές φορές, οι απώλειες φυτών αγγίζουν σημαντικά ποσοστά.